Beelden
LICHT VAN MIJN LEVEN OP HET NFF
Vlak voor de zomervakantie 2014 luisterde ik puur toevallig naar het zaterdagochtend radioprogramma De Nieuwsshow. Daarin werd de bundel van Remco Campert Licht van mijn leven besproken. De recensent droeg ter illustratie het titelgedicht voor. In een verbale arabesk nam de dichter hierin afscheid van zijn tijdperk en tijdgenoten, hij raakte alles nog even aan en liet dat daarna los in een mooie troostende melancholie en waardering voor wat zijn leven hem gebracht had. Een ding was me meteen duidelijk: dit moest en zou ik op muziek zetten. En dan wel met de stem van Remco Campert zelf. Via via wist ik na een tijdje in contact te komen met de dichter. Die had geen bezwaar tegen een verklanking van het gedicht. Augustus 2014 werd de voordracht van Licht van mijn leven bij Campert thuis vastgelegd. Een kleine twee maanden later was de compositie klaar en liet Campert in een reactie weten dat hij blij was met deze bewerking. Het leek me passend om bij Licht van mijn leven filmbeelden te laten maken. Dus zocht ik via zijn producent HettyNaaijkens (Scarabeefilms) contact met cineast Leonard Retel Helmrich de maker van o.a. het drieluik Stand van de zon, Stand van de maan en Stand van de sterren. Hij won hiermee tweemaal de hoofdprijs van het IDFA Festival en is de enige Nederlander die de hoofdprijs won op het Sundance Festival (Park City, USA). Door zijn methode van single-shot filmen was hij de juiste man om naast de verbale arabesk van Remco Campert een visuele variant neer te zetten. Het uiteindelijke resultaat ging in première tijdens het Nederlands Filmfestival te Utrecht.
It folds into...
Samen met Klaske Oenema speelde ik de voorstelling It folds into… tijdens het Eclipse Festival te Tilburg. Let op de papieren op de vloer, het materiaal van waaruit Klaske haar projecties laat ontstaan (februari, 2011).
In de St. Jans kerk, Maastricht
Het koor en de absis van de st. Janskerk aan het Vrijthof dienden als podium voor de première van Doezend jaor naobersjaf. Eigenlijk is een kerk ongeschikt voor spraakcomposities vanwege de lange galm. Maar de st. Jan is gemaakt van mergel, wat tot gevolg heeft dat het er nauwelijks galmt. En dan is de spraak weer wel goed te verstaan. Het was een idee van Bart van Dongen (Intro in Situ) om de uitvoering hier te laten plaatsvinden.
De Cauberg
In opdracht van Intro.in situ te Maastricht, heb ik – zelf opgegroeid in Valkenburg – in 2009 een ode gemaakt aan de Cauberg.Deze plek is als thema zeer gelaagd: het is een fysieke aanwezigheid, een herinnering (voor mezelf, b.v. de berg die je met de fiets beklom als je naar de middelbare school in Maastricht moest), een heroïsche-historische plek (zowel als wielrenlocatie, als door het verzets-monument), de plek waar ooit Klant’s Zoo gevestigd was, de tragische plek van het busongeluk in de jaren ’50, de ingang van het stadje Valkenburg, daaronder gelegen in een soort kuil (Valkenburg heeft geen skyline), het is een mooi woord en veel meer.
Al deze aspecten waren uitgangspunten in mijn gesprekken met Valkenburgers. De vertellingen-duidingen (in dialect) zijn de ingredienten geworden voor een 4-delig compositie-klankspel dat deze plek op een unieke wijze portretteert. De compositie duurt 30 minuten. De door mijzelf geschoten filmbeelden van de Cauberg (midden in de nacht, ‘s ochtends om half 6, tijdens de doortocht van de Vuelta en zo meer) zijn gemonteerd, geanimeerd door Bjoern Hofmans.
Ich bid eedere daag
Roermondse Adel is een documentaire over de enigszins beruchte Roermondse familie Fermont. De Fermonts zijn eigenzinnig en gepassioneerd, en kennen veelal een moeizame relatie met de burgerlijke samenleving. Door het ontwikkelen van met name hun muzikale- en handelstalenten wisten ze te ontsnappen aan de armoede die tot het midden van de 20-ste eeuw in de Roermondse achterstandswijken heerste. Het leven van de Fermonts is nauw verweven met de tegencultuur, die diep vanuit de ontstaansgeschiedenis van de ‘burgerlijke samenleving’ opduikt en uitdrukking geeft aan de moeizame, bijna anderhalve eeuw durende integratie van volkse families. Met hun eigen verhalen, beelden, emoties en hartstochten. De Fermonts hebben een directe en pure levenswijze waarin vreugde en plezier, woede en verdriet, dicht aan de oppervlakte liggen.
Fragment uit de documentaire “Roermondse Adel” van Joost Seelen, Tom America en Joop Roebroek. Het verhaal van de familie Fermont. Geloof en bijgeloof spelen een grote rol in hun levens.
Ermoei
Uit de documentaire “Roermondse Adel”. In dit fragment wordt verteld over de bittere armoede waarmee de familie te maken had.
Frater Caesarius Mommers legt uit
In de jaren 1958-1963 ontwikkelde Frater Ceasarius Mommers de leesmethode “Veilig Leren Lezen” (beginnend met de woordenreeks boom-roos-vis) waarmee tegenwoordig de meeste scholieren uit groep drie van de Nederlandse basisschool respectievelijk het eerste leerjaar van het Vlaamse lager onderwijs leren lezen. Deze leerwijze diende ter afwisseling van de tot dan toe algemeen gebruikte ‘aap-noot-mies‘-methode. De verdiensten die hieruit voortvloeiden besteedde hij aan onderwijsprojecten in ontwikkelingslanden. In 2006 maakte ik samen met filmer Jeroen Neus een korte film over Frater Caesarius en zijn leesmethode.
De Mus
21 maart 1997, eindigde schrijver Ed Schilders zijn wekelijkse column in De Volkskrant met de woorden: ‘De mus’ verschijnt vandaag als cd-single. Tom America maakte de muziek bij Hanlo’s tekst. America tjielpt, twintigmaal en meer, gesteund door merelende gitaren en klapwiekende bassen die de laatste mistflarden roekoeken. Een klucht zonnestralen streelt het trommelvlies van de lezer. Zo spelen mussen gitaar. Het swingt als een trein in de gebekte wereld. En wat ik bijna nog zou vergeten: ook het slagwerk is uitstekend. Waarschijnlijk een specht.
La montagne Sainte Victoire
Van 15 t/m 18 december 2005 zijn Rob Moonen en ik op pad geweest in Aix-en-Provence. Materiaal verzamelen voor de ode aan Paul Cézanne, maar ook aan les Aixois zelf. Vrijdag 16 december interview ik op één dag 10 personen in het théâtre du Jeu de Paume, een soort van strakke militaire operatie, keurig georganiseerd door een medewerkster van het theater. Een dag later gaan Rob en ik vroeg op pad om de Montagne Sainte Victoire van verschillende kanten vast te leggen. Een van die opnames is in dit filmpje te zien: Rob bestuurt de huurauto en ik film zomaar uit de hand met mijn digitale filmcameraatje de kilometerslange zuidkant van de berg, schokkend en wel. De muziek die je hoort is de demo van de finale van deel 1, waarin de Aix-bewoners vertellen over het karakter van Cézanne. In 2006 heb ik de compositie, die bijna 20 minuten duurt afgemaakt. Omdat er verder geen geld kwam voor dit project ligt alles alweer een paar jaar op de plank.
Straatsysteem
Voor het NOORD project, is de wijk Tilburg Noord op veel manieren bevraagd: wat is het verhaal van de bewoner die in de weilanden opeens flats zag verrijzen, hoe was het om die wijk te zien ‘verkleuren’, wat betekent je huidskleur voor jou, wat voel je van binnen als je vluchteling bent, wat zijn je dromen, welke zijn je liedjes en veel meer.
In Straatsysteem komt de taal van de jongeren aan de orde.Een staaltje levende straattaal wordt virtuoos gehanteerd door een aantal jonge bewoners van de wijk Tilburg Noord met in de hoofdrol Ulrich Wanga en Mitchell Piqué. Let op de vorm, let op de inhoud, let op de timing, en geniet.
Artikel NRC Handelsblad: Een ode aan het Tilburgse dialect
Door Arjen Ribbens. TILBURG . Schaopen, vaarkens, knèntjes, dèuve, wörme. Volgens liedjesmaker Tom America schuilt in spreektaal muziek en in iedere gewone taalgebruiker een zanger. Luister maar naar zijn buurjongetje, zegt de componist. Of naar de honderdjarige mevrouw Van Berkel. Hun knoestige Tilburgse dialect is ontroerend melodieus…….
(klik op het NRC artikel, rechts, voor de hele tekst)
Overzichtsfoto sextet aNDERE ANDERe, 20 juni 1999
Scene uit de documentaire Tilburgers van Joost Seelen.
Die hele week was het prachtig weer. Op de zondag van de opnamen stond er een flinke wind (wegwaaiende partituren) en was het bewolkt. Vlak na deze take begon het hard te regenen.
Beeldend kunstenaar Rob Moonen, Berlin, Tempelhof project
Hij is hier gefotografeerd in de catacombem van Tempelhof (20 mei 2003). Die dag is veel uniek beeld en geluidsmateriaal verzameld voor ons project.
Op de cliffs van Dover
vlnr: Frank van Osch (regisseur), Tom America, Maurice Schmitz (bureau ArtMark) na afloop van de interviewsessie voor de compositie ‘Meeuwen/Seagulls’.
Regisseur Frank van Osch is bezig een documentaire te maken over de werkwijze van Tom America.
Haganum Festival.
Ensemble aNDERE ANDERe, vlnr: Paul Hagenaars (gitaar), Doré van Deijck (piano), Jos van den Dungen (viool), Yvonne van de Pol (altviool), Tom America (spraakorgel), Frans Grapperhaus (cello).
Haganum Festival, Den Haag 2003
(detail) van het fresco Het goede en het slechte bestuur; Ambrogio Lorenzetti (Siena 1338)
Dit kunsthistorisch zeer belangrijke werk is mede onderwerp van de Siena-ode: Terra di Siena.
Bijzonder aan het fresco is o.a. de wereldse niet religieuze sfeer, zeer ongebruikelijk, en dus hypermodern, zo vroeg in de middeleeuwen. De geinterviewde Sienezen verklaren zich erg verbonden te voelen met dit honderden jaren oude kunstwerk.
Eerste repetitie met klarinettist Lauran van de Sanden
Hij zal de plaats in gaan nemen van altvioliste Yvonne van de Pol (rechts).
Het gekke is dat de klarinet het geluid warmer maakt. Had ik niet verwacht.
Uit de film Tilburgers van Joost Seelen
Tom America achter zijn spraakorgel.
Rechts achter Tom America is Laetitia van Krieken te zien, leunend tegen een lantaarnpaal.
Zij is voormalig pianist van het sextet. De geschreven partituren werden door haar op de computer aangemaakt. Tegenwoordig wordt dat gedaan door violist Jos van den Dungen.
Laetitia speelt nu o.a. bij de NITS.
Terra di Siena
Drie foto’s van de premiere van Terra di Siena in theater de Vorst te Tilburg.
Achter het sextet is een deel van het fresco van Ambrogio Lorenzetti geprojecteerd. Invaller op altviool was Wouter Huizinga uit Amsterdam. Hij deed voor het eerst mee.
Die avond werden ook een aantal stukken uit de Tilburg suite gespeeld, waaronder”De lente is mooi, wa dan?”, met daarin stemmen van kinderen uit de Tilburgse Trouwlaanbuurt.
Jacqueline Hamelink
Net voor de repetities voor Tempelhof zouden beginnen bleek dat cellist Frans Grapperhaus complicaties had met zijn armbreuk van voor de zomer.
Ofwel: hij was niet beschikbaar.
Ik heb de Tilburgse celliste Jacqueline Hamelink toen gevraagd.
Ze was voor de zomer al bij repetities ingevalen; supertoevallig had ze alle tourneedata nog openstaan in haar agenda en dus kon ze mee op pad.
En ze heeft prachtig gespeeld. De foto is gemaakt tijdens de soundcheck 7 nov. 2004 op Academie st. Joost te Breda. .
Grote kerk Breda
Samen met Jack Timmermans in de Grote Kerk te Breda.
De voorstelling GOeD die wij in 2004 gemaakt hebben was oorspronkelijk bedoeld voor in de Grote Kerk.
Engelen, duivels, goed en kwaad, daar gaat dat gebouw toch over.
Het bleek uiteindelijk financieel allemaal te ingewikkeld te worden.
Dus vonden de eerste uitvoeringen plaats in het eigen vlakke vloer theater van De Stilte. .
Oostende presentatie
Zondag 24 oktober 2004 ga ik samen met regisseur Frank van Osch en zijn camerateam naar Oostende om Meeuwen in een beperkte uitvoering te presenteren aan alle mensen wiens stem ik heb mogen gebruiken in de compositie.
De uitvoering vindt plaats in de Yachtclub, midden in Oostende met uitzicht op de haven ingang.
De reacties na afloop zijn enthousiast.
Schepen van cultuur Johan Verstreken noemt het “pure poëzie”.
Na afloop van de sessie ga ik met hem en Roland Desnerck (schrijver van indrukwekkende Oostendse woordenboek) op de foto.
Lucy Loes, de koningin van het Oostendse volkslied (zij zit met haar stem prominent in de Meeuwen compositie) zingt in de Yachtclub spontaan We’ll meet again van Vera Lynn . Tegenwoordig staat er een bronzen borstbeeld van haar op de Dijk.
Tempelhof tournee
Het complete gezelschap voor de uitvoering van Tempelhof in de Verkade Fabriek te ‘s-Hertogenbosch V.l.n.r.: Lauran van der Sanden, Doré van Deijck, Jos van den Dungen, Paul Hagenaars, Jacqueline Hamelink, Rob Moonen en Tom America.
Lauran van der Sanden en Jos van den Dungen tijdens de soundcheck op Academie st. Joost te Breda.
Impressie tijdens de live uitvoering in de Verkade Fabriek te ‘s-Hertogenbosch.
Tulay Kiliç
Tulay Kiliç luistert naar de muziek van Dadikdik en danst met haar voeten mee. Tulay heeft zich gespecialiseerd in Katak dans; ik zie haar als een van de grote talenten die in Noord wonen. Rob filmt haar voor in de clip die bij dat nummer hoort, ik neem het geluid op van de belletjes bij haar enkels (gewicht 3 kg elk) en voeg dat later bij de totaalopname. In Dadikdik zit ook nog het geroffel op de vensterbank van buurthuis De Ypelaer door Jerswin de Windt, de leider van Sonic Brass de Antilliaanse brassband uit Noord. Zo komen Turkije en de Antillen in één nummer schouder aan schouder naast elkaar te staan.
De Huiskamervoorstellingen van NOORD
De Huiskamervoorstellingen van NOORD hebben we gedurende 3 dagen gedaan. Deze foto is genomen tijdens de allereerste, in de huiskamer van Mohammad Soroush, ooit naar Nederland gevlucht vanuit Iran. Hij was daar tot 15 jaar gevangenis veroordeeld onder het Khomeini bewind. Toen we hem interviewden voor het project kwamen we daar pas heel laat in het gesprek achter. Tijdens het huiskamerconcert werd gedanst door Andrea Rodrigues en Jan Martens. Eric van der Westen speelde live mee met de door mij gemaakte muziek en er waren videobeelden van Rob Moonen te zien. |
De cast van NOORD
Alexander van Heeteren en Mieke Klomp tijdens de doorloop van Mijn/Koel in de voormalige Loonhal van de Staatsmijn Maurits te Geleen. Het geluid in deze ruimte galmde zo hevig dat regisseur Hans Werner Kroesinger besloot om een extra repetitie in te lassen om te kijken hoe we dat probleem het beste konden oplossen. Die oplossing bleek te zijn: de teksten zo zacht mogelijk uitspreken zodat de galm geen kans krijgt om ermee op de loop te gaan.
Mijn/Koel: Alexander van Heeteren en Mieke Klomp
Alexander van Heeteren en Mieke Klomp tijdens de doorloop van Mijn/Koel in de voormalige Loonhal van de Staatsmijn Maurits te Geleen. Het geluid in deze ruimte galmde zo hevig dat regisseur Hans Werner Kroesinger besloot om een extra repetitie in te lassen om te kijken hoe we dat probleem het beste konden oplossen. Die oplossing bleek te zijn: de teksten zo zacht mogelijk uitspreken zodat de galm geen kans krijgt om ermee op de loop te gaan.
Mijn/Koel: Joost Rovers
Accordeonist Joost Rovers heb ik pas leren kennen minder dan 24 uur voor de première van Mijn/Koel. Omdat de oorspronkelijke muzikant wegviel moesten we zo kort van tevoren iemand anders inwerken. Joost, student aan het Fontys conservatorium te Tilburg, heeft tot diep in de nacht doorgewerkt om de diverse partituren in te studeren. Zaterdag 30 augustus om 20.30 uur zat alles en speelde hij een prima première met in het publiek o.a. staatssecretaris Frans Timmermans en Pinkpopdirecteur Jan Smeets.
Mijn/Koel: Het DSM SABIC mannenkoor
Tijdens Mijn/Koel waren ook een aantal maal de stemmen te horen van het DSM SABIC mannenkoor. Hier een beeld gemaakt tijdens de registratie (techniek Bernard Jussen) van het koor in hun repetitieruimte in Geleen. Ze hebben voor ons o.a. het internationale Koempel lijflied Glück auf uitgevoerd, maar nu zonder de tekst uit te spreken, alleen maar geneuried.
Het Mijn/Koel team
Het Mijn/Koel team in de loonhal van de voormalige staatsmijn Maurits.
V.l.n.r.: Joost Rovers (accordeon), HansWerner Kroesinger (regisseur), Tom America (componist), Henk Geurds (licht, geluid), de bronzen Koempel, Mieke Klomp (acteur), Wendy Moonen (productie), Alexander van Heeteren (acteur), Rob Moonen (decor, video). Niet op de foto maar wel zeer van belang: Wim Claessen (producent).
Onder het Koempelbeeld staat de tekst:
-Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan der staatsmijnen in Limburg aan de directie aangeboden door de arbeiders-. Zo ging dat dus: je moest je eigen eerbetoon zelf betalen en dan wel weer aan je bazen aanbieden. Mede daarover ging de voorstelling.
